Kısırlıkla ilgili sorunların yaklaşık %40’ı kadınlardan, diğer %40’ı erkeklerden ve kalan %20’si her iki tarafın tıbbi komplikasyonlarından kaynaklanmaktadır1.
Erkek doğurganlığının teşhisinde, sperm kalitesi çok önemlidir. Doğum uzmanı, bazı önemli parametrelerin değerlendirilmesi amacıyla semen analizi yapılmasını isteyecektir. Bu parametreler arasında, mesela sperm hücrelerinin sayısı, spermlerin hareket kabiliyeti ve morfolojisi vardır. Bu analiz için, taze meni verilmesi şarttır.
İncelenen sperm, analiz esnasında en fazla yarım saatlik olmalıdır. Taze meni örneği vermek için, erkeğin hastanede veya doktorun kliniğinde ayrı bir odaya geçerek mastürbasyon yapması gerekecektir.
Sperm analizi, doğum uzmanına bir erkeğin analiz esnasındaki doğurganlık potansiyelinin ne düzeyde olduğu hakkında bilgi verir. Burada şu gerçek çok iyi anlaşılmalıdır: bu bilgiler sadece o anlık durumu gösterir ve erkeğin sperm kalitesinin sürekli iyi ya da “yetersiz” olduğunu veya bir çevresel faktörün sperm kalitesinde geçici azalmaya sebep olup olmadığını göstermez. Her saniye yaklaşık 1.500 yeni sperm hücresi üretildiğini düşünürsek2, sadece birkaç hafta sonra yapılacak başka bir semen analizi çok farklı sonuçlar verebilir.
Ayrıca, sperm kalitesi yüksek olmasına rağmen çocuk sahibi olmanın çok zor ve hatta imkansız olduğu erkek doğurganlığı problemleri vardır. Bunlara örnek olarak, ereksiyon bozukluğu, erkeğin kendi sperm hücrelerine karşı antikor reaksiyonu, farklı genetik hastalıklar ve hormon bozukluklarını sayabiliriz. Bu durumlarda, bu bozuklukların nedenlerini ve olası tedavi yöntemlerini kesin olarak ortaya koyabilmek için daha ileri düzeyde incelemelere ihtiyaç vardır.
Doğum uzmanı, detaylı konsültasyon ve ilave birkaç analizin yardımıyla erkekteki kısırlığın nedenlerini belirli oranda tespit edebilir. Ancak, çoğu zaman sperm kalitesinin düşmesine sebep olan faktörler tam olarak anlaşılamamaktadır3. Bu duruma açıklanamayan veya idiyopatik kısırlık adı verilir4.
Hastanın geçmişi
Erkek doğurganlığı uzmanı, ilk değerlendirmenin bir parçası olarak hastanın
- genel sağlık durumu,
- kronik hastalıkları,
- geçmişte kemoterapi alıp almadığı5
- üreme organlarını etkileyen cerrahi operasyon veya kaza geçirip geçirmediği,
- geçirdiği enfeksiyonlar ve ergenlik sonrası çocukluk hastalıkları,
- ailede bilinen genetik rahatsızlıklar,
- düşükler dahil mevcut çocuklar,
- cinsel ilişki sıklığı,
- Alkol6 ve tütün mamülleri7 ya da madde8 kullanım durumunu öğrenmek isteyecektir.
Fiziksel inceleme
Erkek doğurganlığı uzmanı, bunlara ek olarak
- testis torbası (skrotum) ve içindeki testisler ve epididimle ilgili tarama yapacaktır,
- rektum yoluyla test edilen farklı bezleri kontrol edecektir ve
- cinsel organların transrektal veya skrotal ultrason incelemesini değerlendirecektir.
Diğer testler
Üroloji uzmanı şu testleri de isteyebilir:
- Boşalma sonrası idrar analizi: Boşalma sırasında sperm hücrelerinin penisin dışına doğru değil de geriye mesaneye doğru gidip gitmediğini (geriye doğru boşalma) gösterebilir.
- Kan testleri: Cinsel gelişim ve sperm üretiminde büyük rol oynayan hipofiz bezi, hipotalamus ve testisler (testosteron) tarafından üretilen hormonların seviyesi ölçülür.
- Genetik testler: Y kromozomunda değişiklik olup olmadığı ve doğuştan veya kalıtsal sendromlar olup olmadığı teşhis edilir.
Beslenme
Sperm hücreleri, gerek 74 günlük üretim süreçleri boyunca gerekse boşalmadan sonra maruz kaldıkları ortama karşı son derece hassastır. Bu yüzden, erkekler her saat yaklaşık 10 milyon sperm hücresi üretir9.
Yapılan çalışmalar, 1990 yılından beri sperm hücrelerindeki bozulma eğiliminin başlıca nedenlerinden birinin kötü beslenme olduğunu göstermiştir10. Batı tarzı beslenme, ideal sperm üretimi için gerekli olan besinler dahil olmak üzere çok çok önemli vitaminler, amino asitler ve diğer mikro-besin maddelerini yeterli oranda karşılamaktan uzaktır.
Yapılan çalışmalar, birlikte tüketilen besinlerin sperm sayısını üç kart yükselttiğini ve hem motiliteyi (hareket) hem de meni hacmini artırabildiğini göstermiştir11. Bu sayede, çocuk sahibi olma olasılığında da önemli oranda artış sağlanabilir.
Erkek üremesine yönelik diğer incelemeler
Klamidya (Chlamydia)
Erkekte klamidya olup olmadığını tespit etmek için idrar tahlili yapılacaktır. Bu test pozitif çıkarsa, doktorunuz tedavi için antibiyotik verecektir.
Testis biyopsisi
Erkeğin menisinde hiç sperm olmadığı veya çok az olduğuna dair herhangi bir kanıt varsa, doktor testis biyopsisi yardımıyla sperm hücrelerinin üretimi veya taşınmasında sorun olup olmadığını tespit edebilir. Mesela, sperm kanalı tıkalıysa, sperm hücrelerinin dışarı çıkması mümkün olmaz.
Testis biyopsisi hakkında daha fazla bilgi için buraya tıklayın
Testis biyopsisi, lokal veya genel anestezi altında testisten bazı dokular alınmasıdır12. Daha sonra, bu dokularda üreme hücrelerinin olup olmadığı incelenebilir.
Testis biyopsisi, ancak çift kendi vücutları dışında yapay döllenmeyi denemek istiyorsa anlamlı olabilir (tıpta ICSI adıyla bilinen, doğrudan yumurtanın içine İntrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu13). Çünkü, bu operasyon sonucunda doğurganlık bakımından fiili bir iyileşme olmayacaktır.
Erkek testis biyopsisi yaptırmaya karar verirse, ideal olarak mevcut üreme hücrelerini doğrudan dondurabilecek bir kliniği tercih etmelidir, böylece bu üreme hücreleri daha sonra yumurta hücrelerinin döllenmesi için kullanılabilir. Bu yapılırsa, erkeğin sperm vermek için başka bir operasyon geçirmesine de gerek kalmaz.
Bir çiftin üremesine yönelik diğer incelemeler
Post koital test (PCT)
Post koital test, bazı doktorlar tarafından önceki incelemelerde azalan doğurganlıkla ilgili hiçbir neden tespit edilememesi halinde teşhis amaçlı olarak kullanılmaktadır14. Bazı doktorlar ise, uygulaması hızlı ve kolay olduğu için bu testi kısırlık tedavisinin en başında önermektedir.
Kaynakça
- “Hudson, B. (1987). The infertile couple. Churchill-Livingstone, Edinburgh” ↩
- http://humrep.oxfordjournals.org/content/18/2/447.full” ↩
- “http://web.stanford.edu/class/siw198q/websites/reprotech/New%20Ways%20of%20Making%20Babies/causemal.htm” ↩
- “http://en.wikipedia.org/wiki/Unexplained_infertility” ↩
- “Paoli D, Gallo M, Rizzo F, Spano M, Leter G, Lombardo F, Lenzi A, Gandini L. Testicular cancer and sperm DNA damage: short- and long-term effects of antineoplastic treatment. Andrology. 2014” ↩
- “Muthusami KR, Chinnaswamy P. Effect of chronic alcoholism on male fertility hormones and semen quality. Fertil Steril. 2005; 84(4): 919-24” ↩
- “Mitra A, Chakraborty B, Mukhopadhay D, Pal M, Mukherjee S, Bannerjee S, Chaudhuri K. Effect of smoking on semen quality, FSH, testosterone level and CAG repeat length in androgen receptor gene of infertile men in an Indian city. Syst Biol Reprod Med. 2012; 58(5): 255-62”consumption or drug abuse[3. “http://en.wikipedia.org/wiki/Male_infertility#Diagnosis” ↩
- “Battista N, Pasquariello N, Di Tommaso M, Maccarrone M. Interplay between endocannabinoids, steroids and cytokines in the control of human reproduction. K Neuroendocrinol. 2008; 20(1): 82-9 ↩
- “Padubidri, VG; Daftary, SN, eds. (2011). Shaw’s Textbook of Gynaecology (15th ed.). p. 201” ↩
- “Decline in semen concentration and morphology in a sample of 26 609 men close to general population between 1989 and 2005 in France. http://humrep.oxfordjournals.org/content/early/2012/12/02/humrep.des415.abstract – See more at: http://menfertility.org/male-fertility-continues-to-fall/#fn-38-1” ↩
- “http://www.altmedrev.com/publications/5/1/28.pdf” ↩
- “http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003908.htm” ↩
- “http://en.wikipedia.org/wiki/Intracytoplasmic_sperm_injection” ↩
- “Hessel M, Brandes M, Bruin JPD, Bots RS, Kremer JA, Nelen WL, Hamilton CJ. Long-term ongoing pregnancy rate and mode of conception after a positive and negative post-coital test. Acta Obstet Gynecol Scand. 2014; 93(9): 913-20″ ↩
Leave Comment
