İnsan vücudundaki en önemli ve etkili antioksidanlardan biri glutatyondur (GHS).
Mantarlar, hayvanlar, bitkiler ve bazı bakterilerde bulunan glutatyon, reaktif oksijen moleküllerinden kaynaklanan oksidatif hasarı önler. Esansiyel olmayan bir besin maddesi olarak, vücut glutatyonu kendisi üretebilmektedir.
Glutatyon, sentez için sistein, glisin ve glutamik asit amino asitlerinin varlığına ihtiyaç duyar. Bu nedenle, bir tripeptit olarak bilinir.
Sistein genellikle gıda kaynaklarında çok az bulunduğu için, bu amino asit çoğu zaman hücresel glutatyon sentezi için sınırlayıcı bir faktördür.
Önemi
Glutatyon pek çok önemli fizyolojik süreçte kilit bir rol oynar. Doku onarımı ve yapımı, enzim reaksiyonları ve bağışıklık fonksiyonu için glutatyona ihtiyaç vardır.

Erkek üremesi ve glutatyon
İnsan spermi çoklu doymamış yağ asitlerinden oluşan bir zarın içinde bulunur. Bu asitler, lipid peroksidasyonu sonucunda ortaya çıkan oksidatif strese karşı son derece hassastır. Bu serbest radikal hasarı sperm zarını önemli ölçüde zayıflatabilir.
Sonuç olarak, spermin hareket kabiliyeti azalır ve anormal sperm morfolojisi artış gösterir. Bu da oosit (dişi yumurta) penetrasyon kapasitesinde azalmaya yol açarak, genel istatistiksel kısırlığa neden olur.
Sperm glutatyon “kalkanı”
Sonuç olarak, sperm ve seminal plazma bazı antioksidan enzimleri içerir. Bunlar arasında glutatyon redüktaz, glutatyon peroksidaz ve süperoksit dismutaz vardır. Bunlar sperm hücresini içeriden korur.
Erkek kısırlığı sebeplerinin, antioksidan savunma sistemi ve pro-oksidatif stres arasındaki dengesizliklerden etkilendiği düşünülmektedir. Glutatyon ve erkek kısırlığı arasındaki ilişkiyi konu alan pek çok araştırma yapılmıştır.
Klinik Çalışma: Glutatyonun erkek kısırlığındaki rolü
2011 yılında, Naher ve çalışma arkadaşları kısırlık ve glutatyon seviyeleri arasındaki korelasyonu değerlendiren araştırmalarını yayımladı1.
Bu çalışmaya yaşları birbirine yakın olan otuz bir kısır erkek ve otuz kısır olmayan erkek katıldı. Her katılımcı için hastalık geçmişi kayıtları toplandı ve kapsamlı bir semen analizi gerçekleştirildi. Antioksidan kapasitesini belirlemek için, seminal plazma ve eritrosit glutatyon konsantrasyonları ölçüldü.
Sonuçlar
Bu çalışmaya göre:
- Kısır grubun sperm sayısı ve semen hacmi kontrol grubuna göre önemli oranda düşüktü (p<0.001).
- Kısır erkeklerde anormal sperm motilitesi ve morfolojisi olan erkeklerin yüzdesi kısır olmayan erkeklere göre daha yüksekti.
- İki grup arasında ortalama eritrosit glutatyon seviyelerinde küçük bir sapma vardı. Ancak, kısır grubun seminal plazma içindeki glutatyon konsantrasyonları kontrol grubuna göre (4.26 (2.32-7.50)) mg/dl (p<0.001) önemli ölçüde baskılanmıştı (1.64 (0.23-7.50)).
Bu çalışma, düşük seminal plazma glutatyon seviyeleri ile anormal sperm konsantrasyonu, semen hacmi, sperm motilitesi ve morfolojisi arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir. Bu çalışmada, seminal plazma glutatyon seviyelerinin sağlıklı doğurgan erkeklerde daha yüksek olduğu görülmüştür.
Dolayısıyla, bu araştırma seminal plazmadaki glutatyon konsantrasyonunun erkek doğurganlığını etkileyebileceğini ortaya koymaktadır.
Klinik Çalışma: Glutatyon, stres ve üreme
2005 yılında yayımlanan bir çalışmada, stresin erkek üremesi ve seminal glutatyon üzerine olumsuz etkilerine vurgu yapılmaktadır2. Bu çalışmaya otuz dört sağlıklı tıp öğrencisi katılmıştır.
Dördüncü üç aylık dönemde, final sınavlarından 3 hafta önce (stres dönemi) ve sınavlardan 3 ay sonra (stressiz dönem) semen örnekleri alınmıştır. Araştırmacılar, standart semen parametreleri ile birlikte seminal plazma içindeki glutatyon konsantrasyonunu da ölçmüştür.
Sonuçlar
Bu çalışmaya göre:
- Sınavların yaklaştığı dönemde, seminal plazma glutatyon seviyeleri düşük ve sperm motilitesi zayıftır.
- Stres döneminde alınan örneklerdeki anormal sperm oranı stressiz döneme göre daha yüksektir.
Bu çalışma, sınav stresinin yaşandığı dönemlerde seminal plazma glutatyon konsantrasyonlarının düştüğünü göstermektedir. Aynı zamanda sperm kalitesinde de düşme vardır.
Stres dönemlerinde serbest radikal aktivitesi artar. Glutatyon oksidatif stresi en aza indirmeye çalıştığı için bu durum glutatyonun tükenmesine neden olarak, spermleri her türlü tehlikeye açık hale getirir.
Klinik Çalışma: Glutatyon ve sperm motilitesi
Erkek üremesi için glutatyon takviyesinin etkilerini araştıran pek çok çalışma vardır. Bir çalışmada, mikropsuz genital yol inflamasyonu (INF) veya tek taraflı varikosel (VAR) nedeniyle doğurganlığı zayıflamış (subfertilite) erkeklere glutatyon verilmiştir3.
Plasebo kontrollü, çift kör, çapraz çalışmaya yirmi erkek katılmıştır. Bu kişiler iki aylık bir süre boyunca her gün bir plasebo veya 600 mg’lık glutatyon almış ve ardından alternatif tedaviye geçiş yapmıştır. Çalışma öncesinde ve sırasında, standart semen analizi gerçekleştirilmiştir.

Sonuçlar
Bu çalışmaya göre:
- Glutatyon tedavisi gören erkekler kontrol grubuna göre sperm motilitesi açısından istatistiksel olarak kayda değer iyileşme sergilemiştir. Özellikle ileriye doğru hareket yüzdesinde gelişme görülmüştür.
Bu araştırma, glutatyon tedavisinin INF ve VAR şikayeti olan erkeklerde üremeyi artırmada faydalı olabileceğini ortaya koymaktadır. Glutatyon eksikliği spermin orta parçasının dengesiz hale gelmesine neden olduğu için, bu sonuçlar daha geniş kapsamlı olarak da yorumlanabilir. Bu dengesizlik motilite ve morfolojiyi bozarak, nihayetinde doğurganlığı zayıflatmaktadır. Bu kanıtlara göre, glutatyon tüm erkeklerde sağlıklı üremeyi desteklemek için gereklidir.
Glutatyon kaynakları
Glutatyon seviyelerini yükseltmek için, bir amino asit olan sistein açısından zengin gıdalar yemek önemlidir. Zengin kaynaklar arasında brokoli, lahana, karnabahar, brüksel lahanası, avokado, şeftali, karpuz, domates, bezelye, sarımsak ve soğan vardır.
Glutatyon gıda takviyesi olarak da alınabilir. Glutatyon sindirim sırasında çoğu zaman amino asit yapı taşlarına ayrılmaktadır4. Dolayısıyla, beslenme uzmanları çoğu zaman glutatyonla birlikte sınırlayıcı faktör olarak L-Sistein (veya N-Asetil-l-sistein) alınmasını önermektedir.
Özet
Glutatyon çok güçlü bir antioksidandır ve vücudun korunması için önemlidir. Düşük seminal plazma glutatyon seviyeleri ile anormal sperm parametreleri arasında kesin bir bağlantı vardır. İlk araştırmalar glutatyon takviyesinin spermleri koruyarak erkek üremesini artırmada yardımcı olabileceğini göstermektedir. Ancak, daha fazla klinik çalışma yapılmalıdır.
Glutatyonun sperm motilitesi ve DNA koruması için kullanımı

Glutatyon erkek üremesini artıran güçlü bir besin olmanın yanı sıra, nutrasotik adı verilen kapsül biçimindeki üreme takviyelerinden birisidir. Sperm motilitesi ve genel doğurganlığa olumlu etkiler yapsa da, morfoloji ve sperm sayısı gibi diğer temel parametrelerin desteklenmesinde etkili değildir.
Klinik araştırma çalışmaları tutarlı bir şekilde göstermektedir ki:
Bu nedenle, erkek üremesine yönelik 18 gıda takviyesini şeffaf bir değerlendirme tablosu ile yan yana karşılaştırdık.
Sperm motilitesini artıran erkek üremesi besinleri
Kaynakça
- “Naher, Z. et.al. (2011). Role of glutathione in male infertility. Bangladesh Journal of Medical Biochemistry, Volume 4, Issue 2, (pp. 20-25).” ↩
- “Eskiocak, S., et al. (2005). Glutathione and free sulphydryl content of seminal plasma in healthy medical students during and after, Human Reproduction, Volume 20, Issue 9, (pp. 2295-600.” ↩
- “Lenzi, A. et.al (1993). Placebo-controlled, double-blind, cross-over trial of glutathione therapy in male infertility. Human Reproduction, Volume 8, Issue 10, (pp. 1657-67).” ↩
- “Hagen TM, Wierzbicka GT, Sillau AH, et al. Fate of dietary glutathione: disposition in the gastrointestinal tract. Am J Physiology 1990;259(4Pt1):G530-5)” ↩
- “http://humupd.oxfordjournals.org/content/14/3/243.full” ↩
- “Imhof, Martin et al., “Improvement of sperm quality after micronutritient supplementation” ↩